Mexina, polìtica, literadura e àteru… in lìngua sarda

Posts tagged ‘fueddàriu on-line’

Su fueddàriu in àteru logu prus adatu

Sigomenti a s’idea de su fueddàriu de fundòriu italianu-sardu on-line deu nci creu diaderus (mancai nci potza ponni dex’annus po dd’acabai!), ddi apu apariciau unu logu prus adatu, tallau apostadamenti po issu e chi pàrgiat finsas prus bellixeddu de bisura. Ddu podeis agatai in custu acàpiu (fueddariu.net) anca nci apu postu po imoi totu su lemàriu italianu de fundòriu (pagu prus de 10.000 fueddus), partziu lìtera po lìtera e pàgina po pàgina. Is fueddus chi s’agatant oindii funt sceti is chi ia apariciau in custu giassu etotu ma contu de sighiri su traballu a pagu a pagu e cun s’agiudu de is chi ant a bolli cumpartziri cun mei custa faina.

Is fueddus cumparint donniunu in forma de post, cun d-una maginedda in sa pàgina de fronti (ca s’ogu puru bolit sa parti sua!) e fait a nci ponni cumentus puru me is pàginas de su post etotu.

Deu apu a sighiri a pediri s’agiudu de is interessaus me is trumas de FB anca oramai seus medas is chi scrieus cun arregularidadi ponendi•nci is maneras de nai fueddus e espressadas de is biddas nostas: e funt “Scrieus in campidanesu“, “Bilinguismu oi” e “Fueddus nous in sardu“. In custas trumas deu apu a ponni sa strutura de is lemas… traballosus, cun sa proposta mia de tradusidura o lassendi finsas tretus sbuidus candu deu etotu no apu a tenni idea de comenti ddus preni.

Su fueddàriu chi ia a bolli

Arrespundu innoi a su cumentu de Frantziscu a sa lìtera Zeta de su fueddàriu.

Gràtzias, o Frantziscu, po s’agiudu. Su fueddàriu chi tengu in conca deu perou est diferenti meda de una lista simpri de fueddus aici “a unu a unu”. Lista chi fait a agatai in fueddàrius chi nci funt giai de diora e chi a bortas serbint sceti a fai su chi a mei no praxit nudda nudda, est a nai su càrchidu de is fràsias italianas fueddu po fueddu (po ndi biri un’esempru castiai-sì su Casciu italianu-sardu). Finsas su Rubattu, chi puru est arricu meda de fueddus, no fait àteru che a donai una lista de fueddus sardus chi “prus o mancu” currespundint a su fueddu italianu lematisau alfabeticamenti.

S’ùnicu chi assumancu tenit una bisura de “ditzionàriu” est su de Màriu Puddu, chi est prus arricu de esemprus de comenti is fueddus funt impreaus me is fràsias cumpridas. Sa farta de su Puddu est ca custus esemprus funt unu pagu ghetaus apari allistaus de sighida sena ddus fai currespundi a is sentidus diferentis chi is fueddus tenint e chi intamis funt inditaus me is disciniduras in conca a su lema (sena contai ca funt inditaus che a lema totu is bariedadis fonèticas de dònnia fueddu, cun o sena discinidura sena critèriu pretzisu, aici comenti dd’acucat).

Su chi tengu in conca deu po sa parti italianu-sardu est unu fueddàriu fatu a custa manera: in su lema italianu depint essi postus totu is sentidus (accezioni) e is impreus (locuzioni) fitianus cun sa tradusidura in sardu de is cuntzetus chi cussus fueddus o espressadas portant, NO de is fueddus “unu po unu”. Est po cussu chi deu tradusu zona montuosa in “logu de monti”, ca aici naraus in sardu, e est po cussu chi no mi praxit po sa ZTL un’espressada a tipu “zona a tràficu limitau” e propongu “tretu a trastìgiu arregulau” chi assumancu portat fueddus sardus sinzillus. E agoa, cosa de importu chi perunu fueddàriu sardu tenit, est s’impreu de is verbus cun is balentzas (argomenti) insoru: est a nai, cantus e calis cumplementus arreit dònnia verbu? e cussus cumplementus cun cali prepositzioni funt espressaus? (po ndi nai una, andare in macchina in sardu est “andai a màchina”) E calis prepositzionis arreint is agetivus? (po ndi nai una, zoppo da una gamba in sardu est “tzopu a una camba) E cali est s’impreu de su nùmeru de is nòminis? (po ndi nai una, a pranzo abbiamo zucchine (plurali) in sardu est “a prandi teneus crocoriga” (singulari). Totu custas cosas deu ia a bolli agatai in d-unu fueddàriu beni fatu po sa scola: ca po imparai a is pipius nci bolint esemprus cumprius fatus cun su sardu “beru”, chi no boleus chi su sardu de cras siat tambeni de prus unu dialetu de s’italianu.

Provas tènnicas de fueddàriu italianu-sardu on-line

Unus cantu mesis a oi ia postu is cunsiderus mius de comenti iat a essi pretzisu a tenni unu lèssicu sardu modernu (cun totu is fueddus de sa lìngua de oi) chi no siat sceti a trasliterai s’italianu. E giai chi po unu traballu diaici nci iat a bolli s’agiudu (e a bortas sa pantasia puru!) de totus is chi stimant sa lìngua nosta, creu chi sa mellus cosa siat a ddu fai on-line.

Insaras apu inghitzau (custa borta perou de s’acabu, est a nai de sa zeta) un’acinnu de Fueddàriu italianu-sardu de fundòriu partendi de is prus fueddus imperaus oindii chi nd’apu bogau aforas de is tres fueddàrius “essentzialis” chi apu giai arremonau (Zingarelli minore, Sabatini Coletti essenziale e Devoto Oli minore).

Po imoi nci apu postu is ùrtimus fueddus (baxei a sa parti bàscia de sa pàgina). M’iat a praxi meda a intendi is cumentus de bosàterus (fait a nci•ddus ponni in sa pàgina de dònnia fueddu). Po cumprendi su chi pensu deu de comenti su sardu si•nd’iat a depi scabulli de su poderi de s’italianu, castiai pruschetotu su fueddu zona anca mi seu unu pagu spassiau a “imbentai” espressadas chi pàrgiant sardas sinzillas mancai inditint cuntzetus modernus.

Agoa nci apu aciuntu unu boboeddu chi unu fueddàriu on-line est pretzisu a tenni: sa pronùntzia. Apu scobertu difatis unu giassu spanniolu stravanau (Forvo) chi forsis calincunu de bosàterus connoscit giai, chi permitit de arregistrai sa pronùntzia de calisisiat fueddu de calisisiat lìngua, classificadas segundu Ethnologue, s’assòtziu chi fait sa lista ofitziali de is lìnguas chi nci funt in su mundu cataloghendi-ddas cun d-unu còixi internatzionalmenti arriciu. Deu mi fui giai assentau a cussu giassu s’annu passau e nc’ia giai postu fueddus medas, ma sigomenti a primìtziu arremonàt sceti genericamenti su sardu (cun su còixi primàrgiu a duas lìteras ISO 639-1 [sc]) chi perou Ethnologue (cun su còixi prus avantzau a tres lìteras ISO 639-3 [srd]) inditat comenti una “macro-lìngua” formada de cuàturu componentis (logudoresu [src], campidanesu [sro], gadduresu [sdn] e tataresu [sdc]), ddis ia scritu nendi•ddis ca una de custas componentis, su campidanesu, dd’iat normalisada ofitzialmenti cun is Arrègulas sa Provìntzia de Casteddu. Duncas at a essi chi is aministradoris de su giassu s’ant a ai pigau informus, su fatu est ca pagu tempus a oi nci ant aciuntu su campidanesu puru (cun su còixi suu [sro]) e deu apu inghitzau a nci ponni is fueddus (a grafia e pronùntzia normalisada) e nci apu a aciungi puru totu is fueddus campidanesus chi nc’ia giai postu in sa parti de su sardu.

E funt is pronùntzias chi funt acapiadas a su sinnaleddu  chi agatais me is pàginas de is fueddus. Carchendi•nci asuba fait a scarrigai sa pronùntzia chi deu apu arregistrau in Forvo: po dda podi intendi perou bosi depeis innantis assentai bosàterus etotu a su giassu (nci bolit unu minutu, bosi pedit sceti unu nòmini e su fueddu-crai po intrai, e agoa nci podeis trastigiai comenti boleis, intendi is pronùntzias, intrai fueddus nous e nci ponni sa pronùntzia de bosàterus a is fueddus chi nci funt).

Spassiai-sì e, chi si andat, torrai-mì sceda innoi o me is pàginas de su fueddàriu.